Systematisch signaleren gevolgen van kanker in praktijk goed haalbaar

Implementatie
Het signaleren van gevolgen van kanker en de behoefte aan zorg’ helpt het identificeren van patiënten met kanker die klinisch relevante ‘distress’ ervaren of een verwijzing nodig hebben. Het proces bestaat uit de volgende drie stappen: (1) invullen van de Lastmeter, (2) bespreken van de antwoorden tussen patiënt en zorgverlener en (3) zo nodig verwijzing naar passende zorg op basis van de uitkomsten van 1 en 2. Ook het informeren van de patiënt over het waarom van ‘Detecteren behoefte zorg’ en de Lastmeter als instrument is een noodzakelijke processtap.

‘Detecteren behoefte zorg’ is aan de hand van een vooraf ontwikkeld plan van aanpak, inclusief procedure en hulpmiddelen, in 23 ziekenhuizen in Noord en Oost Nederland geïmplementeerd. Op hoofdlijnen bestond de aanpak uit het:

1. benaderen oncologiecommissies, medisch specialisten, verpleegkundig(en) (specialisten), psychosociale zorgverleners en paramedici;

2. draagvlak verkrijgen voor psychosociale zorg als integraal onderdeel van de oncologische zorg;

3. beschikken over een zorgverlener verantwoordelijk voor implementatie in het ziekenhuis (kartrekker);

4. samenstellen van een multidisciplinair team;

5. organiseren van bijeenkomsten in het ziekenhuis en met de andere ziekenhuizen in de regio om ervaringen te delen;

6. ontwikkelen van materialen (Nederlandse versie Lastmeter, blauwdruk om logistieke- en verwijsafspraken in het zorgproces vast te leggen);

7. ontwikkelen van voorlichtingsmaterialen voor de patiënt over ‘Detecteren behoefte zorg’ en de Lastmeter en over de mogelijkheden voor professionele behandeling van de gevolgen van kanker.

Haalbaarheidsstudie
In de verkennende studie is de haalbaarheid onderzocht van de implementatie van ’Detecteren behoefte zorg’ in 23 ziekenhuizen in Noord en Oost Nederland vanuit het perspectief van zorgverleners die verantwoordelijk waren voor de implementatie en toepassing in de dagelijkse oncologische praktijk. In totaal vulden 25 deelnemers (response is 93%) van 21 ziekenhuizen (= 25% van de Nederlandse ziekenhuizen) de online enquête met 26 vragen in: 20 kartrekkers in algemene ziekenhuizen en vijf werkzaam op afdelingen van het Universitair Medisch Centrum Groningen.

Evaluatie implementatie
Implementatie van ’Detecteren behoefte zorg’ in de dagelijkse praktijk met ondersteuning van het vooraf ontwikkelde plan van aanpak blijkt goed haalbaar te zijn. Het proces van detecteren van ‘distress’ en zorgbehoefte met de Lastmeter wordt in alle 21 aan het onderzoek deelnemende ziekenhuizen toegepast (uitvoering = 91%, in de 2 ziekenhuizen die niet deelnamen aan het onderzoek was op dat moment het proces Detecteren behoefte zorg (nog) niet geïmplementeerd). In tweederde van deze ziekenhuizen gebeurt dat bij meer dan één groep patiënten, meestal patiënten met borstkanker. Werken volgens (onderdelen van) het implementatieplan varieerde tussen 84 en 100%.

Bevorderende en belemmerende factoren
Zorgverleners zijn tevredener over het proces van detecteren behoefte psychosociale zorg wanneer de Lastmeter vaker wordt ingevuld door patiënten en wanneer logistieke afspraken over dit proces goed worden nagekomen. Zorgverleners zijn minder te spreken over het proces van detecteren als dit zich beperkt heeft tot geselecteerde patiëntengroepen (zoals alleen patiënten met borstkanker) en patiënten in een bepaalde ziektefase (zoals alleen patiënten in follow-up fase). Volgens de auteurs is het aan te bevelen om doorlopend aandacht te blijven schenken aan het volledig toepassen van het proces en het gebruik van de Lastmeter en het verbreden van het proces naar alle patiënten met kanker en tijdens alle fases van het ziektetraject.

Revisie richtlijn Detecteren behoefte psychosociale zorg
Een multidisciplinaire richtlijnwerkgroep heeft op initiatief van de Nederlandse Vereniging voor Psychosociale Oncologie (NVPO) aan de revisie van de richtlijn Detecteren behoefte psychosociale zorg gewerkt. De richtlijn wordt zeer binnenkort voor autorisatie voorgelegd aan beroepsverenigingen en is naar verwachting begin 2017 beschikbaar.

• Van Nuenen FM, Donofrio SM, Tuinman MA, van de Wiel HB, Hoekstra-Weebers JE: ‘Feasibility of implementing the 'Screening for Distress and Referral Need' process in 23 Dutch hospitals’.

• Meer informatie over deze publicatie is verkrijgbaar via bibliotheek@iknl.nl en via dr. Josette Hoekstra-Weebers.

• Meer informatie over Detecteren behoefte psychosociale zorg is verkrijgbaar bij dr. Miranda Velthuis

• Websites: www.lastmeter.nl | IKNL-webshop | Oncoline