Persoonlijkheid beïnvloedt de kwaliteit van leven na dikkedarmkanker

Prospectieve studies in diverse groepen patiënten met een cardiovasculaire aandoening laten zien dat een Type D persoonlijkheid een voorspellende betekenis heeft als het gaat om een verminderde gezondheidsgerelateerde kwaliteit van leven en ziektespecifieke gezondheidstoestand. Onderzoekers van IKNL en Tilburg University onderzochten of negatieve affectiviteit en sociale remming en de combinatie van beide (een zogeheten Type D persoonlijkheid) ook voorspellers zijn voor de gezondheidsgerelateerde kwaliteit van leven en de ziektespecifieke gezondheidstoestand bij patiënten met darmkanker.

Patiënten en vragenlijsten
In de studie werden geïncludeerd patiënten met dikkedarmkanker die tussen 2000 en 2009 waren gediagnosticeerd en geregistreerd door de Nederlandse Kankerregistratie (NKR). Alle patiënten kregen een vragenlijst toegezonden over Type D persoonlijkheid (DS14), gezondheidsgerelateerde kwaliteit van leven (EORTC QLQ-C30) en ziektespecifieke gezondheidstoestand (EORTC QLQ-CR38) in 2010, 2011 en 2012. De responspercentages op deze vragenlijsten waren respectievelijk 73% (n = 2.625), 83% (n = 1.643) en 82% (n = 1.458). 

De onderzoekers voerden analyses uit op de voltooiing van tenminste twee vragenlijsten (n = 1.735). Personen met een Type D persoonlijkheid (NA+ / SI+; 19%) en personen die hoog scoorden op de persoonlijkheidstrek negatieve affectiviteit (NA+ / SI-; 11%) rapporteerden een beduidend slechtere gezondheidsgerelateerde kwaliteit van leven en ziektespecifieke gezondheidstoestand vergeleken met personen die alleen hoog scoorden op sociale remming (NA- / SI+) of personen met lage scores op negatieve affectiviteit en sociale remming (NA- / SI-). Deze verschillen waren stabiel in de tijd. 

Lagere kwaliteit van leven
Analyses toonden aan dat mensen met een Type D persoonlijkheid een lagere kwaliteit van leven hebben en cognitief en emotioneel minder functioneren. Ook hebben zij meer last van slapeloosheid, diarree, gastro-intestinale, ontlasting en-stoma gerelateerde problemen en een slecht zelfbeeld en toekomstperspectief in vergelijking met de referentiegroep zonder deze persoonlijkheidskenmerken. Zelfs na controle voor sociaal-demografische en klinische variabelen blijft deze uitkomst staan. 

Personen met negatieve persoonlijkheidstrekken (NA+ / SI-) melden vergelijkbare, slechte gezondheidsuitkomsten als personen met een Type D persoonlijkheid. Deze personen meldden echter ook een lager sociaal functioneren, meer vermoeidheid, pijn, mictieproblemen en financiële problemen. Personen met een Type D persoonlijkheid rapporteerden vaker constipatie, seksuele problemen en minder seksueel genot.

Negatief effect
Floortje Mols en collega’s concluderen dat zowel een Type D persoonlijkheid als een hoge negatieve affectiviteit een significant negatief en stabiel effect hebben op de gezondheidsgerelateerde kwaliteit van leven en ziektespecifieke gezondheidstoestand van patiënten met dikkedarmkanker. Het evalueren en betrekken van deze kenmerken bij het verlenen van zorg kan van grote waarde zijn, omdat deze iets zeggen over de ziektelast en aan de behandeling gerelateerde effecten die patiënten ervaren. Inzicht hierin kan medische zorgverleners helpen om patiënten met dikkedarmkanker beter te informeren over mogelijke, late neveneffecten. 

• Olga Husson, Pauline A.J. Vissers, Johan Denollet, Floortje Mols: ‘The role of personality in the course of health-related quality of life and disease-specific health status among colorectal cancer survivors; a prospective population-based study from the PROFILES registry’.

• Meer informatie over deze publicatie is verkrijgbaar via bibliotheek@iknl.nl