De rouw- en verliesbegeleider helpt om diepe emoties te verdragen en te integreren

Titia Mulder is een van de rouw- en verliesbegeleiders die zijn opgenomen in de Verwijsgids Kanker. Zij licht toe wat een rouw- en verliesbegeleider kan betekenen voor nabestaanden.  

Emoties bespreekbaar maken

Mulder: ‘In mijn praktijk heb ik vooral met nabestaanden te maken. Ieder mens is uniek en elke begeleiding gaat over maatwerk. Ik help mensen een stukje op weg, maar ze doen het zelf. Het eerste gesprek heb ik meestal na het overlijden van een partner, kind of een ander familielid. Soms gebeurt het ook dat ik hen voor het overlijden spreek. In alle gevallen gaat het om de integratie van deze verlieservaringen in je leven en het leren verdragen van de pijn en de diepe emoties die daarmee samengaan, zoals verdriet, onzekerheid en boosheid. Met familie en vrienden kun je ook verdriet delen, maar soms komt er een moment in het contact dat mensen niet meer mee kunnen gaan met rouw. De rouwende kan dan alleen komen te staan. Dan kan het heilzaam zijn om een gesprek met een neutraal persoon aan te gaan, die wel open staat voor een gesprek over de diepe emoties van rouw.
 

Mensen komen bij mij wanneer ze het gevoel hebben dat ze vast zitten in de rouw en niet verder komen. Ze gaan soms gebukt onder het verdriet en een gevoel van onvrijheid door bijvoorbeeld de onvoorspelbaarheid van de emoties. Er is een grote behoefte aan overzicht en houvast. Ze willen verder gaan met het eigen leven. Het oppakken van het leven en het ervaren van de rouw, het gemis gaan hand in hand. Het helpt de nabestaande om ook de ingewikkelde emoties zoals opluchting, schaamte, schuldgevoel en jaloezie te bespreken. Mensen hebben de neiging om deze emoties weg te stoppen omdat ze zo pijnlijk zijn en er vaak een taboe op ligt, maar het kan juist heel bevrijdend werken om hier ruimte aan te geven. Sommige nabestaanden durven dat eerder met een rouwtherapeut te bespreken, omdat deze geen deel uit maakt van hun persoonlijke leven.

Meer grip op emoties

In de gesprekken staan we stil bij wat er is gebeurt en de impact die het verlies heeft op de cliënt als persoon, op het werk, maar ook op de omgang met familieleden en kinderen. Hierbij stel ik hen gerust dat alle gevoelens er mogen zijn zoals ze komen. Heel vaak krijg ik de vraag: rouw ik wel goed? Dan is het antwoord altijd: zoals je het op dit moment doet, is het goed. Je kunt niet goed of fout rouwen. We kijken samen wat iemand nodig heeft en als ondersteuning geef ik handvatten en tips om perioden van veel verdriet te kunnen bevatten.
 

Rouw kan heel ontregelend zijn. Het is geen lineair proces. Er is in de begeleiding veel aandacht voor de gebeurtenis en de emoties, maar ook het mentale deel krijgt aandacht (hoe zet ik de razende trein van gedachten stop), en werk ik via het fysieke lichaam. Het fysieke lichaam is ongelooflijk ondersteunend en helpt om alles te kunnen bevatten. Rouw geeft een gevoel van hulpeloosheid, de tranen lijken soms niet op te houden, waardoor er paniek kan ontstaan. Ik bespreek met cliënten hoe ze hier beter mee om kunnen gaan door verschillende oefeningen aan te bieden, bijvoorbeeld te ontspannen door middel van bewust ademhalen en zo een stukje controle terug te nemen en meer de regie van het rouwproces in eigen handen te krijgen.

Casus

Via meditatieve oefeningen leer ik cliënten zich dieper te ontspannen en te voelen wat er is. Maar dat kan ook door bewust te wandelen: door je te focussen op je waarneming tijdens de wandeling (hoe zet ik mijn voeten neer, hoe voel ik me in de buitenlucht, wat zie ik om me heen) kan een gevoel van rust terugkeren. Zo leer je om jezelf niet te verliezen in het verdriet. Een aantal jaren geleden was er een weduwe die na een lang ziekbed van haar man mij consulteerde. Zij voelde zich onrustig en heel alleen, sliep al heel lang slecht en had het gevoel dat ze niet verder kwam met haar verdriet. Uit de gesprekken kwam naar voren dat haar onrust veroorzaakt werd door onzekerheid en twijfels over wat er in het ziekenhuis was gebeurd rond het sterven van haar man. Ze kon dit maar niet loslaten. Het was belangrijk voor haar om haar ervaringen en emoties heel gedetailleerd te bespreken en een gesprek aan te gaan met de arts die haar man destijds behandelde. Ook praatte ze er later meer over met haar volwassen kinderen en bezocht ze een lotgenotengroep voor weduwen, met wie ze haar ervaringen kon delen. Langzamerhand kreeg ze meer overzicht en een gevoel van houvast en kon ze zelfstandig verder.

Rouw op het werk

Rouw raakt alle levensgebieden, zo ook werk. Veel werkgevers zijn van goede wil maar weten niet goed hoe ze passende ondersteuning kunnen bieden aan een werknemer in de rouw. Goede opvang is van wezenlijk belang als een rouwende werknemer terug keert naar het werk. Wanneer er dan veel problemen zijn of onbegrip heeft dat gevolgen voor het verloop van het rouwproces en de re-integratie. In het ergste geval kunnen er conflicten ontstaan of kan iemand zich terugtrekken, in isolement terecht komen of zich ziek melden. Je hoort dan ook vaak: ik kan hem niet meer bereiken.
 

Om te voorkomen dat op het verlies van een dierbare ook nog verlies van werk volgt, kan een rouwbegeleider met werkgever en werknemer in gesprek gaan. Ik geef informatie over rouw en leg uit hoe ontregelend rouw kan zijn: het maakt moe, mensen kunnen zich niet meer goed concentreren. Belangrijk is om aan de rouwende werknemer te vragen: wat heb je nodig en wat verwacht je van mij en je collega’s? Bereid de eerste werkdag goed voor. Maak goede afspraken over het aantal uren, taken en of de nabestaande het fijn vindt dat collega’s vragen hoe het gaat. Je kunt ook de collega’s informeren in een teamgesprek of door een mail te sturen met de wensen van de werknemer in rouw. Wanneer een werkgever nadrukkelijk toestemming geeft om te rouwen en contact blijft houden, is de kans dat de werknemer het volhoudt veel groter’, aldus Mulder.

Rouw is geen jas die je uit kunt trekken wanneer je op je werk bent

Wat is een rouw- en verliesbegeleider? 

Het verlies van een dierbare of van de eigen gezondheid kan diep ingrijpen in het leven. Het confronteert  met het einde en het mysterie van leven en dood. Verlies en verdriet vragen veel energie. Soms lukt het niet om er alleen of met naasten uit te komen. Een rouw- en verliesbegeleider helpt bij het rouwproces en geeft ondersteuning. De rouw- en verliesbegeleiders die zijn opgenomen in de Verwijsgids Kanker hebben een psychosociale opleiding gevolgd op HBO of academische niveau met aanvullend een post hbo-opleiding op het gebied van rouw- en verliesbegeleider. Allen zijn opgenomen in het verwijsbestand van het Landelijk Steunpunt Verlies (LSV).

 Bekijk in de Verwijsgids Kanker het landelijk overzicht van rouw- en verliesbegeleiders