Verslag IKNL-symposium ‘Nazorg, nacontrole en revalidatie bij kanker’

Meer genezing van kanker, maar met gevolgen
Nederland staat voor de grote uitdaging om kwalitatief en kwantitatief te voldoen aan de toenemende zorgvraag voor overleving en herstel van kanker. De laatste jaren heeft de oncologie fantastische vooruitgang geboekt: 61% van de patiënten geneest van kanker. Patiënten ervaren wel vaak nog de gevolgen en verminderde kwaliteit van leven door de kanker(behandeling). Het gaat om 3-4% van de Nederlandse bevolking, waarbij zo’n 45% ouder is dan 70 jaar en één op de drie 75-plussers multimorbiditeit heeft. 

Nazorg integreren in kankertherapie 
Helaas kunnen de huidige nazorgsystematiek en de toekomstige capaciteit niet voldoen aan de toenemende zorgvraag. De zorg moet doelmatiger en doeltreffender ingevuld worden om aan die grote vraag te voldoen. 'De nacontrole op terugkeer van de kanker moeten we alleen doen als het zin heeft', aldus  Koos van der Hoeven, hoogleraar medische oncologie LUMC en voorzitter SONCOS. Goede nazorg is voorzorg. Het blijkt belangrijk de zorg voor kwaliteit van leven te integreren in de kankerbehandeling. Volgens Harm Kuipers, hoogleraar bewegingswetenschappen aan de Universiteit Maastricht en ervaringsdeskundige 'is het wezenlijk voor je levenskwaliteit dat je een goede keuze kunt maken op basis van informatie over alle behandelopties én de effecten qua genezing en bijwerkingen. En adviezen van artsen voor leefstijl zoals bewegen zijn heel belangrijk.'   

Herinrichting nazorg: samenspel in de keten
Herinrichting van de oncologie naar ketenzorg is nodig. Medisch specialist en huisarts hebben hierin beiden een belangrijke rol. 'Huisartsen zijn onbewust bekwaam als het gaat om nazorg bij kanker. Er is koudwatervrees, terwijl zij jaarlijks al zo’n 73 mensen met kanker in de gemiddelde praktijk hebben en hun klachten behandelen', aldus Henk van Weert, hoogleraar huisartsgeneeskunde AMC. 'Bij een proactief nazorgprogramma kost dit waarschijnlijk dan ook niet meer tijd.' Volgens Van der Hoeven zijn er ook tumorspecifieke behandelingen die zoveel expertise vragen dat de medisch specialist het beste de nazorg kan geven. Meerdere scenario’s van samenwerking tussen huisarts en specialist zijn goed realiseerbaar. Het vraagt een gedeelde visie. Voor een goede kwaliteit van leven is maatwerk nodig voor verwijzing naar paramedische, psychosociale en revalidatiezorg. 'Wij willen en kunnen niet alle patiënten met kanker in revalidatie nemen', aldus Jan Paul van den Berg, revalidatiearts Reade/AVL. 'Bij meervoudige en complexe problemen heeft revalidatie zin. Helaas zijn oncologie en revalidatiegeneeskunde onbekende terreinen voor elkaar. Daar is nog een flinke brug te slaan.' 

Kennis en kunde
De kennis en onderbouwing van oncologische nazorg-nacontrole kunnen beter. Professionals moeten weet hebben van de mogelijkheden en wat werkt. Meer onderzoek op uitkomsten van zorg en scholing van professionals in de hele keten zijn nodig om antwoorden te geven. Uiteraard moet dit alles vertaald worden in het kwaliteitsbeleid: de richtlijnen en kaders, toetsing en registraties. Volgens Annemone Bögels, directeur NFK, 'helpt de zorgstandaard Kanker om zorg voor kwaliteit van leven van patiënten te integreren in alle ziektefasen en in de keten. Patiënten willen meer regie en zelfmanagement om goed verder te leven na de ziekte.'  

Zorginnovatie nodig en haalbaar 
Nazorg en kwaliteit van leven zijn thema’s die een prominentere rol innemen in de oncologie, gezien de groeiende groep patiënten die kanker overleeft. Verschillende instrumenten zoals richtlijnen geven aanwijzing om de nazorg beter in te richten. Dit is hard nodig, maar de praktijk is complex en weerbarstig. Het symposium gaf inspirerende praktijkvoorbeelden uit het hele land van betere nazorg bij kanker: verbeteringen zijn haalbaar. Op landelijk niveau integreert IKNL de nazorg, psychosociale, paramedische en revalidatiezorg in de tumorspecifieke richtlijnen, met bijpassende zorgpaden en nazorgplannen. Voor de lokale en regionale uitwerking biedt IKNL adviestrajecten en scholingen op maat voor zorginstellingen en netwerken. 

Guidelines International Netwerk (G-I-N) Conference
Met 450 internationale deelnemers had de bijeenkomst het karakter van een interactief podium voor uitwisseling van kennis en ervaringen op het gebied van richtlijnontwikkeling, -verspreiding, -implementatie en –evaluatie. Het thema van de G-I-N Conference 2013 (18 tot 21 augustus in San Francisco) was "Integrating Evidence into Practice - Strategies for the future".

Keuzeondersteuning en modulair reviseren
IKNL presenteerde op dit congres het project Keuzeondersteuning op basis van richtlijnen en de toepassing van de IKNL-kwaliteitscyclus bij de revisie, implementatie en evaluatie van de richtlijn Niercelcarcinoom (2010). In samenwerking met KiMS is een goed bezochte workshop over de Richtlijnendatabase gegeven. 
Aanwezigen voerden stevige discussies over onder meer modulair reviseren van richtlijnen en het integreren van richtlijnen met keuzeondersteuning in (ziekenhuis)informatiesystemen. Ook werd van gedachten gewisseld over de implementatie, ontwikkeling en toepassing van uitkomstindicatoren en het samenspel tussen richtlijnen en ‘systematic reviews’.