Overleving van kankerpatiënten vijf jaar na diagnose stijgt met ongeveer 1% per jaar
De overleving vijf jaar na een diagnose kanker is gestegen naar 65%. Dat blijkt uit de Nederlandse Kankerregistratie op basis van het diagnosejaar 2013 en de overleving in 2018. Een jaar eerder was de relatieve overleving na 5 jaar nog 64%. Deze 5-jaarsoverleving van patiënten met kanker stijgt met gemiddeld ongeveer 1% per jaar, dankzij verbeterde diagnostiek en behandelingen. Helaas blijft de overleving van een aantal kankersoorten laag, zoals maagkanker en alvleesklierkanker.
Vanaf het begin van de Nederlandse Kankerregistratie in 1989 is er sprake van een stijging van 23% in de 5-jaarsoverleving. In 1989 was de overleving vijf jaar na diagnose 42%.
Grote verschillen
De kans op overleving is fors toegenomen bij darmkanker, nierkanker, slokdarmkanker en ook bij veel soorten bloed- en lymfeklierkanker. Kankersoorten met een 5-jaarsoverleving hoger dan 80% zijn huidkanker, borstkanker, prostaatkanker en minder vaak voorkomende kankersoorten zoals hodgkinlymfoom en zaadbalkanker. Bij deze kankersoorten is er door grote kans op genezing steeds meer aandacht voor kwaliteit van leven en (het voorkomen van) klachten na kanker.
Daartegenover staan kankersoorten waarbij minder dan een kwart van de patiënten vijf jaar na de diagnose in leven is. Dit betreft onder andere longkanker en slokdarmkanker. Alvleesklierkanker (exclusief neuro-endocriene tumoren (NET)) heeft met 5% de laagste overleving.
Voor de meeste soorten kanker is er de afgelopen 25 jaar vooruitgang geboekt. Bij een aantal vormen van kanker is er echter amper vooruitgang geboekt, waaronder blaaskanker en maagkanker. Bij blaaskanker is er heel beperkte overlevingswinst door verbeteringen in de operatieve verwijdering van de blaas en chemotherapie voorafgaand aan de operatie. De recente introductie van immunotherapie geeft echter nieuwe perspectieven. Maagkanker is vaak bij diagnose al uitgezaaid en de prognose is dan slecht. Voor maagkanker is de chirurgie relatief recent gecentraliseerd naar minder centra, het is te vroeg om daarvan al resultaten te kunnen zien in de 5-jaars overlevingscijfers.
Ook bij een groot aantal zeldzame vormen van kanker is er minder vooruitgang dan bij vaker voorkomende vormen. Daarom is extra aandacht nodig voor signalering, diagnostiek en behandeling van deze vormen van kanker.
Overleving longkanker
Terwijl longkanker een van de meest voorkomende kankersoorten is, was er jarenlang amper verbetering in overleving. Tot 2003 bedroeg de 5-jaarsoverleving bij longkanker slechts 12%. Na 2003 begon de overleving langzaam te stijgen. Dit was het eerst zichtbaar bij de 1-jaarsoverleving, die steeg van 37% in 1990 naar 51% voor patiënten die hun diagnose kregen in 2017. Voor patiënten uit de periode 2011-2017 wordt de 5-jaars overleving nu geschat op 21%. Voor het eerst is dus een bescheiden verbetering te zien.
Jaarlijks overlijden meer dan 10.000 mensen in Nederland aan longkanker. De helft van de gevallen wordt pas ontdekt als er uitzaaiingen op afstand zijn (stadium IV) en een operatie niet meer mogelijk is. De verbeterde overlevingskans lijkt gerelateerd aan het eerder diagnosticeren van longkanker en een nieuwe bestralingstechniek voor patiënten die niet voor operatie in aanmerking komen.
Innovatieve therapieën
Voor een aantal slecht scorende kankersoorten is de 1-jaarsoverleving recent wel gestegen. Bij patiënten gediagnosticeerd in 2017 was de overleving na 1 jaar hoger bij longkanker, slokdarmkanker en alvleesklierkanker. Voor longkanker lijkt dit met name te zijn dankzij eerdere diagnose. Bij slokdarm- en alvleesklierkanker heeft concentratie en verbetering van chirurgie geleid tot betere overleving, daarnaast is bij slokdarmkanker de behandeling voorafgaand aan de operatie verbeterd. Doelgerichte therapieën en immuuntherapie hebben vooralsnog vooral effect bij specifieke, kleine patiëntengroepen. Deze innovatieve therapieën kunnen voor sommige patiënten dus veel betekenen, maar hebben tot nu toe beperkte invloed op de gemiddelde overleving van de totale groep patiënten.
Nederlandse Kankerregistratie
De Nederlandse Kankerregistratie is een landelijke databank met betrouwbare gegevens over o.a. het voorkomen van kanker (incidentie) en de overleving van kanker, beheerd door Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL). De databank wordt gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek, klinische studies en voor onderzoek naar de kwaliteit van zorg. IKNL presenteert jaarlijks de overlevingscijfers op basis van de Nederlandse Kankerregistratie. Met deze gegevens reflecteren zorgprofessionals, beleidsmakers en anderen op de kwaliteitsontwikkelingen van de afgelopen jaren, met als doel om zorg en preventie steeds verder te verbeteren.
In de data-applicatie www.iknl.nl/nkr-cijfers vindt u de overlevingscijfers, sterftecijfers en gegevens over incidentie en prevalentie voor alle kankersoorten.
Lees voor meer context over overleving, sterfte, incididentie en prevalentie het artikel in NtvG over kankerbestrijding in Nederland.
Wereldkankerdag
Op 4 februari is het Wereldkankerdag. Rondom die dag organiseren ziekenhuizen en inloophuizen open huis. Door het hele land worden evenementen georganiseerd voor mensen die, op welke manier dan ook, met kanker zijn geconfronteerd. Bekijk de evenementen op www.wereldkankerdag.nl.
