Nieuws Ziekenhuisnetwerken in de kankerzorg: veelbelovend bij duidelijke doelen en processen

Ziekenhuisnetwerken in de kankerzorg: veelbelovend bij duidelijke doelen en processen

22 december 2025

Samenwerkingsverbanden van meerdere ziekenhuizen zijn in ons land niet meer weg te denken. Elk ziekenhuis werkt wel samen in (meerdere) netwerken om de zorg efficiënter en beter te maken. Toch worden die ambities niet vanzelfsprekend gehaald. Dat blijkt uit het promotieonderzoek van Roos van der Ven, uitgevoerd in samenwerking met IKNL, Maastricht University en het Oncologisch Netwerk Zuidoost-Nederland (OncoZON). Het onderzoek laat zien dat het daadwerkelijk verbeteren van de zorg staat of valt met duidelijke doelen, goed georganiseerde processen en regelmatige evaluatie.

Hoe effectief zijn netwerken?

Samenwerking speelt een steeds belangrijkere rol in de zorg, ook binnen de oncologie. Ziekenhuizen bundelen hun krachten om gezamenlijk de grote uitdagingen in de zorg het hoofd te bieden. Dat betekent ook dat er veel geïnvesteerd wordt (tijd, geld en energie) in samenwerkingsverbanden én dat de vraag van belang is: hoe effectief zijn ze eigenlijk? In het proefschrift ‘De complexiteit van ziekenhuisnetwerken in de oncologie: een veelgebruikte en veelbelovende structuur zonder blauwdruk’ komt die vraag naar voren.

Duurzame inzet is noodzakelijk

Van der Ven keek naar de impact op patiëntuitkomsten van verschillende netwerken rond een bepaalde type kanker (de belangrijkste uitkomsten staan onderin dit bericht). Ze maakte daarbij gebruik van real-world data, zoals de Nederlandse Kanker Registratie (NKR) en de landelijke pathologie databank PALGA. Van der Ven: ‘Uit de studies blijkt dat een gezamenlijke doel en goed gestructureerd proces kunnen leiden tot betere zorg. Wel zullen alle betrokken partijen zich duurzaam moeten inzetten om de potentie van netwerken te benutten en behouden.’

Van afspraak tot impact

Afspraken binnen ziekenhuisnetwerken hebben pas impact als ze daadwerkelijk worden doorgevoerd in de praktijk. Dat blijkt echter complex: organisaties sturen vaak één of enkele medewerkers naar netwerkvergaderingen, waarna een goede overdracht cruciaal is. ‘Door het overdrachtsproces bewust vorm te geven en periodiek te evalueren, vergroten ziekenhuizen de kans dat netwerkafspraken impact maken. Er bestaat geen ‘one-size-fits-all’, maar een gestructureerde aanpak helpt’, vertelt Van der Ven. Om netwerken te ondersteunen, ontwikkelde ze een gesprekskaart. Die bevat activerende vragen, gebaseerd op het onderzoek, die ziekenhuizen helpen om afspraken over te brengen naar hun praktijk.

Toekomstig onderzoek

In het proefschrift slaat Van der Ven een brug tussen klinische epidemiologie en health care management, iets wat in eerder onderzoek naar oncologische netwerken nog niet gedaan was. ‘Mijn proefschrift benadrukt het belang daarvan, want ziekenhuisnetwerken zijn complexe organisatievormen die alleen goed begrepen kunnen worden door inzichten uit meerdere vakgebieden te combineren.’ Van der Ven roept toekomstige onderzoekers dan ook op om actief de samenwerking tussen disciplines te zoeken om deze netwerken nog beter te doorgronden.

Belangrijkste uitkomsten van de impactstudies

Voor haar promotie deed Roos van der Ven verschillende studies naar de uitkomst voor patiënten van netwerkzorg. Dit zijn haar bevindingen:

• Bij sommige patiënten met darmkanker en uitzaaiingen in het buikvlies kan een specifieke behandeling worden toegepast: een operatie, gevolgd door een verwarmde chemotherapie spoeling in de buik. Een eerdere studie liet zien dat er verschillen waren tussen patiënten die gediagnosticeerd worden in expertisecentra en patiënten die gediagnosticeerd worden in verwijzende centra in zowel toegang tot deze behandeling als in overleving. In de huidige studie vonden we dat deze verschillen inmiddels zijn verdwenen. Verbeterde verwijzingsnetwerken en meer bewustzijn van behandelopties spelen hierbij mogelijk een rol.

• Darmkankerpatiënten met uitzaaiingen in de lever kunnen in bepaalde gevallen een curatieve behandeling krijgen die slechts in enkele ziekenhuizen in Nederland wordt uitgevoerd. Een eerdere studie liet zien dat de toegang tot deze behandeling varieerde afhankelijk van het ziekenhuis van diagnose. Destijds bestond er nog geen netwerk. Inmiddels is er wel een netwerk, maar omdat dit zich op meerdere tumorsoorten richt, was er voor leveruitzaaiingen van darmkanker nog geen concreet doel gesteld. Dit bood de kans om te onderzoeken of het starten van een netwerk en regelmatig samenwerken voldoende is om verandering teweeg te brengen. Dat bleek niet het geval. Alleen deelnemen aan een netwerk is dus niet genoeg; zonder een concreet en gedeeld doel blijft de impact op patiëntniveau beperkt.

• Een schildklierkankernetwerk wilde met behulp van een eenduidig zorgpad het aantal ‘onnodige’ puncties (FNA’s) bij patiënten terugdringen, zonder gevallen van kanker te missen. Deze studie onderzocht of dit netwerk met dit concrete doel verandering teweeg kon brengen. Dit is gelukt, terwijl in de rest van het land nog enige jaren een stijging van het aantal FNA’s te zien was. Dit onderstreept dat ziekenhuisnetwerken met heldere doelen en een concreet implementatieplan merkbare impact kunnen hebben.

The Patient Participation Puzzle

Een van de studies van Van der Ven zoomt in op patiëntparticipatie binnen oncologische netwerken. Dit wordt flink gestimuleerd, maar er was weinig bekend over hoe dit in de praktijk uitpakt. Een casestudie van een netwerk met een nieuwe patiëntenadviesraad laat zien dat er brede steun is voor het betrekken van patiënten. Maar ook dat het lastig is om het doel van participatie helder te definiëren en zo te organiseren dat die echt impact heeft. Zonder duidelijke verwachtingen en een structuur voor participatie bestaat het risico dat de belasting voor patiënten zwaarder weegt dan de meerwaarde. Dit spanningsveld, ‘The Patient Participation Puzzle’, geeft aan dat participatie pas echt zinvol wordt als er bij het netwerk een duidelijk doel, oprechte intentie en reële mogelijkheid tot verandering is.

Meer weten?

Roos van der Ven is op 16 december 2025 gepromoveerd aan Maastricht University. (Co-)promotoren waren prof. dr.Ignace de Hingh, prof. dr. Aggie Paulus, dr. Felice van Erning en dr. Daan Westra.

Lees meer over het onderzoek:

• Van der Ven, R.G.F.M. (2025). THE COMPLEXITY OF MULTI-HOSPITAL ONCOLOGY NETWORKS A widely used and promising structure without a blueprint (Maastricht University).
• Gesprekskaart ‘Verbeter de overdracht, versterk uw zorgnetwerk’

Vraag artikelen in hun volledigheid op via bibliotheek@iknl.nl.