IKNL | oktober 2024
Kanker van het hoofd-halsgebied in Nederland
SPEEKSELKLIERKANKER VAN DE GROTE SPEEKSELKLIEREN
Meer tumorspecifieke cijfers: mondholtekanker | orofarynxkanker | nasofarynxkanker | hypofarynxkanker | larynxkanker | neus(bijholte)kanker | lymfekliermetastasen | speekselklierkanker
a. nieuwe diagnoses
Speekselklierkanker van de grote speekselklieren (glandula parotis (81%), glandula submandibularis (16%), glandula sublingualis (3%)) treft ongeveer 200 mensen jaar, iets vaker vrouwen dan mannen; 100 keer versus 95 keer per jaar. De gestandaardiseerde incidentie nam statistisch significant toe met 0,7% per jaar. Onder mannen bleef de gestandaardiseerde incidentie stabiel. Bij vrouwen nam de incidentie statistisch significant toe met 1,2% per jaar.
nieuwe diagoses naar leeftijdsgroep
35% van mensen met speekselklierkanker van de grote speekselklieren is 60-74 jaar oud bij diagnose, gevolgd door 26% in de leeftijdscategorie 75+ en 24% in de leeftijdscategorie van 45-59 jaar.
b. weefseltypering
Speekselklierkanker van de grote speekselklieren kan ontstaan uit verschillend typen cellen. Van de vele verschillende soorten komt het salivary duct carcinoom komt het meest voor (16%), gevolgd door adenoïd cysteus carcinoom (15%), mucoepidermoïd carcinoom (13%) en acinic cell carcinoom (12%). Dat salivary duct carcinoom het vaakst voorkomt, is nog niet eerder beschreven. Deze bevinding vraagt om verdere verdieping.
c. klinisch stadium
31% van de speekselklierkanker wordt gediagnosticeerd in stadium IV.
d. uitgebreidheid ziekte
Beperkte ziekte komt met 44% het meest voor. Bijna 9% van de mensen heeft afstandsmetastasen bij diagnose.
e. behandeling naar uitgebreidheid ziekte
Zowel beperkte ziekte als uitgebreide ziekte wordt in 66-67% van de gevallen behandeld met chirurgie én radiotherapie. Het grootste deel van de patiënten met op afstand uitgezaaide ziekte wordt met overige (meestal hormonale) therapie (33%) behandeld, 21% krijgt radiotherapie en 20% krijgt geen tumorgerichte behandeling.
f. doorlooptijd
De mediane tijd tussen het eerste consult en start van de behandeling voor curatief behandelde patiënten is verbeterd van 33-34 dagen in 2015-2019 naar 23-27 dagen in 2020-2023.
g. relatieve overleving
De relatieve 5-jaarsoverleving voor speekselklierkanker bedroeg 62% begin jaren negentig en 64% in 2013-2018.
De relatieve 10-jaaroverleving verbeterde van 47% begin jaren negentig naar 52% in 2007-2012.
Meer tumorspecifieke cijfers:
mondholtekanker | orofarynxkanker | nasofarynxkanker | hypofarynxkanker | larynxkanker | neus(bijholte)kanker | lymfekliermetastasen | speekselklierkanker
*Definities
Tumorclassificatie volgens ICD-O-3 (Fritz et al., 2000)
- Mondholte C00.3-C00.5, C02-C06 m.u.v. van C05.1 en C05.2
- Orofarynx C01, C05.1, C05.2, C09-C10 m.u.v. C10.1
- Nasofarynx C11
- Hypofarynx C12-C13
- Larynx C32, C10.1
- Neus(bij)holte C30.0, C31
- Grote speekselklieren C07-C08
Morfologiecodes volgens ICD-O-3 (Fritz et al., 2000)
Basis (specificatie gaat voor op basis):
- Neoplasma, NOS 8000-8009, 9990
- Epitheliaal carcinoom, NOS 8010-8049
- Neuroendocrien carcinoom 8013, 8041-8045, 8240-8249
- Plaveiselcelcarcinoom 8050-8089
- Adenocarcinoom 8140-8389
Additioneel aangepast voor (gaat voor op basis):
Mondholte
- Passend bij speekselkliercarcinoom 8140-8389, 8410, 8430, 8440-8499, 8500-8502,8525,8550,8551,8562,8940,8941,8980,8022,8982
Nasofarynx
- Basaloïd carcinoom 8083
- WHO type I, plaveiselcelcarcinoom, keratiniserend 8071
- WHO type II, plaveiselcelcarcinoom, niet-keratiniserend 8072,8073,8085 in combinatie met differentiatiegraad 1,2 of 9
- WHO type III, ongedifferentieerd carcinoom, niet-keratiniserend 8072,8073,8085 in combinatie met differentiatiegraad 3 of 4 of 8020,8021, 8082
Neus(bij)holte
- Adenoïd cysteus carcinoom 8200,8201
- Intestinaal type adenocarcinoom 8144
- Sinonasaal ongedifferentieerd carcinoom 8020
Grote speekselklieren
- Passend bij speekselkliercarcinoom 8140-8389, 8410, 8430, 8440-8499, 8500-8502,8525,8550,8551,8562,8940,8941,8980,8022,8982
- Adenoïd cysteus carcinoom 8200,8201
- Acinic cell carcinoom 8550,8551
- Mucoepidermoïd carcinoom 8430
- Carcinoma ex pleomorphic adenoma 8940,8941,8022
- Myo-epitheliaal carcinoom 8562,8982
- Salivary duct carcinoom 8500
- Secretoir ca (MASC) 8502
- Polymorphous adenoca 8525
- Basaalcel adenoca 8147
Klinisch stadium volgens TNM8 (International Union Against, 2017)
*Classificatie uitgebreidheid ziekte
- beperkte ziekte (stadium 0, I of II)
- uitgebreide ziekte (stadium III, IVM0)
- ziekte op afstand (M1)
Behandeling
Categorieën die we onderscheiden in deze publicatie
0 = Geen tumorgerichte therapie
1 = Alleen chirurgie
2 = Chirurgie en radiotherapie
3 = Chirurgie en systemische therapie
4 = Chirurgie en radiotherapie en systemische therapie
5 = Alleen radiotherapie
6 = Radiotherapie en systemische therapie
7 = Alleen systemische therapie
8 = Overig
9 = Onbekend
Excisiebiopt gevolgd door therapeutisch behandeling (radiotherapie/resectie) wordt als radiotherapie/resectie meegenomen in de classificatie
Wanneer uitsluitend HKD als chirurgische ingreep is gecodeerd, wordt dit voor CUP als chirurgie meegenomen
Doorlooptijd start behandeling
Aantal dagen tussen de eerste afspraak in het behandelend ziekenhuis en de dat van eerste behandeling, te weten chirurgie, radiotherapie danwel systeemtherapie o.b.v. DHNA data: landelijk dekkend vanaf 2019; 2023 betreft een half registratiejaar. Binnen de DHNA omvat neus(bij)holtekanker ook kanker van het middenoor.
Relatieve overleving
De relatieve 5-jaarsoverleving beschrijft het percentage patiënten met een ziekte dat in leven is, vijf jaar nadat de ziekte is gediagnosticeerd, gedeeld door het verwachte percentage mensen dat in leven is op basis van levensverwachting in de algemene bevolking met dezelfde leeftijd en geslacht.
De relatieve 10-jaarsoverleving beschrijft het percentage patiënten met een ziekte dat in leven is, tien jaar nadat de ziekte is gediagnosticeerd, gedeeld door het verwachte percentage mensen dat in leven is op basis van levensverwachting in de algemene bevolking met dezelfde leeftijd en geslacht.
Leeftijdsstandaardisatie is toegepast volgens ICSS-indeling (Corazziari, Quinn, & Capocaccia, 2004)
Corazziari, I., Quinn, M., & Capocaccia, R. (2004). Standard cancer patient population for age standardising survival ratios. Eur J Cancer, 40(15), 2307-2316. doi:10.1016/j.ejca.2004.07.002
Fritz, A., Percy, C., Jack, A., Shanmugaratnam, K., Sobin, L., Parkin, D. M., & Whelan, S. (2000). International Classification of Diseases for Oncology (Vol. 3rd). Geneva: World Health Organization.
International Union Against, C. (2017). TNM Classification of Malignant Tumours (Vol. 8th edn). New York: John Wiley & Sons Ltd.