Kanker van het hoofd-halsgebied in Nederland

a. nieuwe diagnoses

Orofarynxkanker wordt ongeveer 710 keer per jaar vastgesteld, vaker bij mannen dan bij vrouwen; 490 keer versus 220 keer per jaar. De gestandaardiseerde incidentie nam statistisch significant toe met 5,6% per jaar tot 1997 en met 1,2% per jaar vanaf 1997. Voor mannen zien we een toename van 4,3% per jaar tot 1997 en van 1,2% per jaar vanaf 1997. Bij vrouwen zien we ook een toename van 8,9% per jaar tot 1996, gevolgd door een toename met 1,0% per jaar vanaf 1996.  

nieuwe diagoses naar leeftijdsgroep

56% van de mensen met orofarynxkanker was 60-74 jaar oud bij diagnose in de periode 2019-2023, gevolgd door 25% in de leeftijdscategorie 45-59 jaar. In 1989-1994 was het grootste deel van de mensen orofarynxkanker, namelijk 41%, 45-59 jaar oud bij diagnose.  

Onafhankelijk van HPV-status waren de meeste mensen met orofarynxkanker 60-74 jaar oud bij diagnose in de periode 2016-2023 (variërend van 52% bij HPV-positieve orofarynxkanker naar 60% bij HPV-negatieve orofarynxkanker). 35% van de mensen met HPV-positieve orofarynxkanker was 45-59 jaar oud bij diagnose, Dit was 22% bij HPV-negatieve orofarynxkanker en 20% bij HPV-onbekende orofarynxkanker.  

b. weefseltypering

Het grootste deel van de orofarynxkanker, namelijk 95%, is plaveiselcelcarcinoom.

In de periode van 2017-2023 was de HPV-status in 16% van de gevallen onbekend en was het aandeel HPV-positief en HPV-negatief ongeveer even groot, namelijk 42%.  

c. klinisch stadium

De stadiumclassificatie verschilt aanzienlijk afhankelijk van de HPV-status. In de totale groep orofarynxkanker heeft 35% stadium IV en 29% stadium I ziekte, terwijl 52% van de HPV-positieve kanker in stadium I wordt vastgesteld en 61% van de HPV-negatieve kanker in stadium IV.  

Wanneer de HPV-status onbekend is, wordt het stadium bepaald volgens de classificatie voor HPV-negatieve orofarynxkanker. Verder is van belang dat HPV-positieve kanker ook bij aanwezigheid van regionale lymfekliermetastasen geclassificeerd kan worden als stadium I of II. Alleen de aanwezigheid van lymfekliermetastasen groter dan 6 cm leidt per definitie tot een classificatie als stadium III ziekte. 

d. uitgebreidheid ziekte

Bij HPV-negatieve kanker komt uitgebreide* ziekte het vaakst voor (69%). Bij HPV-positieve kanker komt beperkte ziekte het vaakst voor (70%). Respectievelijk 5% en 3% van de mensen met orofarynxkanker heeft afstandsmetastasen bij diagnose. Indien de HPV-status onbekend is, is het aandeel uitgebreide ziekte 60% en wordt bij 7% afstandsmetastasen bij diagnose vastgesteld.  

e. behandeling naar uitgebreidheid ziekte

HPV-positieve ziekte wordt meestal behandeld met een combinatie van radiotherapie en systemische therapie; 49% bij beperkte* ziekte, 60% bij uitgebreide ziekte en 33% bij afstandsmetastasen bij diagnose. Voor HPV-negatieve ziekte geldt dat beperkte ziekte in 70% van de gevallen met radiotherapie wordt behandeld. Ook uitgebreide ziekte (46%) en ziekte op afstand (43%) worden het vaakst met radiotherapie behandeld. Uitgebreide ziekte wordt wel bijna net zo vaak met radiotherapie en systemische therapie (39%) behandeld als met radiotherapie alleen. In het geval van onbekende HPV-status wordt beperkte ziekte meestal chirurgisch (37%) of met radiotherapie (34%) behandeld, terwijl uitgebreide ziekte in 33% van de gevallen met radiotherapie wordt behandeld, maar ook 33% niet tumorgericht wordt behandeld. In het geval van ziekte op afstand bij onbekende HPV-status wordt meestal (60%) geen tumorgerichte behandeling gegeven. 

f. doorlooptijd

De mediane tijd tussen het eerste consult en start van de behandeling voor curatief behandelde patiënten verbeterde van 38 dagen in 2015 naar 28 dagen vanaf 2020. Voor zowel HPV-positieve als HPV-negatieve orofarynxkanker was het beeld vergelijkbaar.

g. relatieve overleving

De relatieve 5-jaarsoverleving* voor orofarynxkanker verbeterde van 31% begin jaren negentig naar 51% in 2013-2018.  Maar er zijn grote verschillen naar HPV-status: voor kanker gediagnosticeerd in 2015-2018, bedroeg de relatieve 5-jaarsoverleving 76% voor HPV-positieve orofarynxkanker en 38% voor HPV-negatieve orofarynxkanker.