Vijf jaar primaire huidkankerpreventie in Nederland
Successen, uitdagingen en aanbevelingen voor de toekomst
Huidkanker is de meest voorkomende en snelst stijgende vorm van kanker in Nederland. Deze zorgwekkende trend zet druk op de gezondheidszorg, zowel financieel als personeel. Om de trend te keren, is focus op primaire preventie (het voorkómen van huidkanker) essentieel.
Waarom huidkankerpreventie prioriteit verdient
Een aanzienlijk deel van huidkanker kan worden voorkomen. Overmatige blootstelling aan UV-straling van de zon en zonnebanken is de grootste risicofactor. Ondanks de hoge incidentie kreeg huidkankerpreventie lange tijd relatief weinig aandacht in het nationale preventiebeleid. De nadruk lag op thema’s als roken, alcoholgebruik en obesitas.
Het rapport ‘Huidkanker in Nederland’ (2019), gebaseerd op cijfers uit de Nederlandse Kankerregistratie (NKR), markeerde een keerpunt. Het rapport bracht huidkanker stevig onder de aandacht. Niet alleen bij het brede publiek en de media, maar ook bij beleidsmakers. Dit leidde tot de oprichting van de Stuurgroep Huidkankerzorg Nederland (2020) en vormde de basis voor het Nationaal Actieplan Huidkanker (2021), twee belangrijke pijlers onder nieuw beleid.
Voortgang en successen
Politieke en beleidsmatige erkenning
De óók op politici en andere beleidsmakers gerichte aanpak, resulteerde in de Kamerbreed aangenomen Motie-Diertens (2021) waarin de regering werd verzocht een voorlichtingscampagne te ontwikkelen. Hieruit vloeide een ambitieus beleidsvoornemen van het kabinet Rutte-IV voort: een nationale campagne, gericht op het terugdringen van de huidkankerincidentie door het bevorderen van veilig zongedrag. De doelstellingen van deze campagne, zoals verwoord in 2022, zijn:
- 45% meer kennis over veilig zongedrag.
- 15% meer toepassing van veilig zongedrag.
- 5% minder zonverbrandingen.
Gezien de lange periode tussen het oplopen van de onderliggende beschadiging van de huid en het stellen van de diagnose huidkanker, zal de daadwerkelijke impact op de incidentiecijfers pas op langere termijn duidelijk worden. Op korte termijn vormt verandering in zon(beschermings-)gedrag een belangrijke indicator voor het succes van preventieve maatregelen. Niet voor niets luidt één van de twintig doelen van de Nederlandse Kanker Agenda ‘In 2032 is het aantal mensen dat de adviezen toepast voor veilig zongedrag toegenomen met minimaal 15%’.
Educatie en bewustwording
Sinds 2023 voert het Nationaal Huidfonds in opdracht van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) de nationale campagne ‘Voorkom Huidkanker’. Deze campagne richt zich op specifieke doelgroepen zoals ouders en kinderen, buitensporters, buitenwerkers en zonnebankgebruikers. De activiteiten omvatten onder andere:
- Educatieve programma’s voor scholen.
- Specifieke campagnes voor buitenwerkers.
- Gedragsmetingen door de Universiteit Maastricht om effectiviteit te monitoren.
Lokaal beleid en samenwerkingen
Naast de landelijke campagne, startten gemeenten en GGD’en, mede naar aanleiding van inzichten uit de Nederlandse Kankeratlas (2023), initiatieven om lokale preventie te versterken. De Kankeratlas maakt geografische verschillen in huidkankerincidentie zichtbaar. Met name gebieden zoals Noord- en Zuid-Holland en Zeeland laten bovengemiddelde cijfers zien. Dit inzicht helpt bij gerichte interventies, zoals:
- Het project ‘Kanker lokaal op de kaart’ (KWF) waarbij zes GGD-regio’s worden ondersteund bij het beschermen van inwoners tegen huidkanker.
- Het aanbieden van gratis zonnebrandcrème op recreatieve locaties en het creëren van schaduwrijke plekken in de openbare ruimte, onder andere gefaciliteerd door gemeenten en zorgverzekeraars.
Samenwerking met maatschappelijke organisaties
Steeds meer organisaties sluiten zich aan bij het Zonvenant, een initiatief van het Nationaal Huidfonds. Hiermee committeren organisaties, waaronder werkgevers, sportbonden zoals de KNVB en zorginstellingen, zich sinds het voorjaar van 2024 aan concrete acties om huidkanker te voorkomen.