Darmkanker in Nederland
De maand maart is darmkankermaand. Marloes Elferink (onderzoeker) en Otto Visser (hoofd registratie) beiden werkzaam bij IKNL, geven cijfers over incidentie, sterfte en overleving van darmkanker in Nederland.
Incidentie
Darmkanker is een veelvoorkomende vorm van kanker in Nederland. Het staat wat betreft incidentie zowel bij mannen als bij vrouwen op de derde plaats. Darmkanker is een ziekte die voornamelijk ouderen treft; ongeveer 80% van alle patiënten is bij diagnose 60 jaar of ouder en bijna 40% 75 jaar of ouder. Darmkanker wordt gesplitst in dikkedarm- en endeldarmkanker. Ongeveer een derde van alle gevallen is gelokaliseerd in de endeldarm.
Zowel voor dikkedarm- als voor endeldarmkanker is het aantal diagnoses hoger voor mannen dan voor vrouwen. In totaal steeg het aantal nieuwe gevallen van dikkedarmkanker van 4600 in 1989 naar 9200 in 2012 en het aantal gevallen van endeldarmkanker van 2600 naar 4200 (figuur 1). Dit is in totaal een stijging van 86% in de incidentie van darmkanker. Voor een groot deel is deze toename veroorzaakt door de bevolkingsgroei en vergrijzing. Na correctie voor veranderingen in de opbouw en samenstelling van de bevolking steeg het incidentiecijfer van 46 per 100.000 personen in 1989 tot 58 in 2012. Dit is een toename van 26%. In 2013 is bij ongeveer 13.000 mensen in Nederland de diagnose darmkanker gesteld.
De verwachting is dat het aantal nieuwe patiënten met darmkanker de komende jaren verder toeneemt, waarbij er in 2020 bij ongeveer 17.000 personen darmkanker zal worden vastgesteld. Bij deze schatting is nog geen rekening gehouden met de invoering van het bevolkingsonderzoek, dat waarschijnlijk in eerste instantie leidt tot een extra toename van het aantal gevallen van darmkanker.
Figuur 1: absoluut aantal nieuwe gevallen van darmkanker in de periode 1989-2012, naar diagnosejaar, geslacht en lokalisatie
Sterfte
Van alle sterfgevallen aan kanker in 2012 was 12% te wijten aan darmkanker: 2800 mannen en 2500 vrouwen.Tussen 1989 en 2012 steeg het aantal sterfgevallen aan darmkanker in Nederland met 33%: van 4000 naar 5300. De voor leeftijd gestandaardiseerde gegevens tonen in deze periode bij mannen een daling van 30 naar 26 overledenen per 100.000 inwoners en bij vrouwen van 21 naar 18 overledenen. Deze daling hangt samen met de verbeterde overlevingskansen.
Overleving
De overlevingskansen van darmkankerpatiënten zijn de afgelopen jaren toegenomen. De relatieve 5-jaarsoverleving van de totale groep darmkankerpatiënten steeg van 53% in 1989 naar 61% in 2007. De overleving van darmkanker is zeer afhankelijk van het stadium bij diagnose. De kans op overleving voor de patiënt 5 jaar na diagnose loopt uiteen van ruim 90% voor stadium I patiënten tot minder dan 10% voor stadium IV patiënten.
Screening
In januari 2014 is het bevolkingsonderzoek darmkanker gestart. Om een capaciteitstekort te voorkomen wordt dit gefaseerd ingevoerd. Volgens de planning is het bevolkingsonderzoek in 2019 volledig ingevoerd. Vanaf dan krijgen alle mannen en vrouwen van 55 tot en met 75 jaar (4,4 miljoen personen) iedere 2 jaar een uitnodiging om zich te laten testen. Het doel van het bevolkingsonderzoek is het verminderen van sterfte aan darmkanker door de ziekte in een eerder stadium op te sporen. Volgens berekeningen kunnen op de lange termijn jaarlijks 2400 sterfgevallen ten gevolge van darmkanker worden voorkomen. Daarnaast heeft het bevolkingsonderzoek ook effect op de incidentie en stadiumverdeling van darmkanker.
Over de NKR
Sinds 1989 beschikt Nederland over een databank met betrouwbare, objectieve gegevens over de incidentie, prevalentie, overleving en sterfte van alle gevallen van kanker. Deze Nederlandse Kankerregistratie (NKR) wordt gebruikt voor epidemiologisch onderzoek, klinische studies en voor onderzoek naar de kwaliteit van zorg. Deze gegevens zijn ook beschikbaar voor het evalueren van screening, oncologische richtlijnen en het ontwikkelen van beleid door zorginstellingen en de overheid. IKNL beheert de database. Zie: NKR-cijfers
De nieuwste cijfers over kanker van 2013 zijn gepubliceerd op www.cijfersoverkanker.nl. In januari 2014 verscheen voor het eerst ‘Kankerzorg in beeld’. Het rapport geeft een beeld van de huidige kankerzorg in Nederland aan de hand van trends en ontwikkelingen in het algemeen en per tumorsoort.
Het boekje Kankerzorg in beeld kan in de shop van IKNL worden gedownload of opgevraagd.
Minder mensen uitgenodigd voor bevolkingsonderzoeken naar kanker in 2020
Door de COVID-19 uitbraak zijn de bevolkingsonderzoeken naar kanker in 2020 enkele maanden stilgelegd. Daardoor zijn vorig jaar minder mensen uitgenodigd en onderzocht. Het gevolg is dat er minder mensen met kanker of een voorstadium van kanker zijn opgespoord. Dit blijkt uit de monitors 2020 over het bevolkingsonderzoek darmkanker, borstkanker en baarmoederhalskanker, die zijn gepubliceerd door het RIVM.
Flashmob studie maakt inzet systeemtherapie uitgezaaide dikkedarmkanker snel inzichtelijk
Hoe lang duurt het voordat een bewezen effectieve behandeling aangeboden wordt aan patiënten in de spreekkamer? Sietske van Nassau (UMC Utrecht) en collega’s doken in dat vraagstuk. Ze keken daarbij naar de toepassing van FOLFOXIRI-B, oftewel triple chemotherapie: een behandeling voor patiënten met uitgezaaide dikkedarmkanker. Conclusies trokken ze op basis van een flashmob studie, waarbij data in een korte tijd (‘flash’) verzameld, geanalyseerd en geduid wordt door een grotere groep betrokken onderzoekers (‘mob’). De studie werd gepubliceerd in JAMA network open.